اول شهریورماه روز تولد ابوعلی سینا به عنوان اندیشمند و فیلسوفی فرزانه که با پشتکار فراوان، عزت و سربلندی را برای ایران در سراسر این گیتی پهناور رقم زد در تقویم رسمی کشور برای بزرگداشت این اندیشمند، تحت نام «پزشک و همدان» ثبت و ضبط شده است.

ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا، دانشمند ایرانی قرن چهارم هجری در اول شهریور ۳۵۹ هجری خورشیدی در روستای خرمیثن از توابع بخارا(ایران قدیم) دیده به جهان گشود و بعدها یکی از اندیشمندان بزرگ این سرزمین کهن شد.

ابوعلی سینا به‌عنوان یکی از بزرگترین پزشکان، فیلسوفان، منجمان و نویسندگان تاریخ شناخته می‌شود که دوران تحقیق و فعالیت این دانشمند به نام دوران طلایی اسلام شناخته می‌شود.

​​​​​​​

او را پدر علم مدرن پزشکی نیز می‌نامند، چرا که در پزشکی، ریاضیات، فلسفه و نجوم سرآمد همگان بود و به دلیل کاردانی در طبابت روز ولادت این دانشمند و طبیب نامدار ایرانی به عنوان روزپزشک نام گذاری شده است.

او قرآن و سایر علوم را در بلخ آموخت و از محضر استاد عبدالله ناتلی بهره جست و در ۱۸ سالگی همه علوم را فراگرفته و در ۲۱ سالگی دست به تالیف زد و مجموعه ای با نام «حاصل و محصول» را در ۱۰ جلد نگاشت، سپس 2 کتاب یکی در باب اخلاق با عنوان «البر و الائم» و دیگری در باب ‏فلسفه به نام «حکمت عروضی» را در ۲۱ جلد به رشته تحریر درآورد.

ابوعلی سینا حدود ۴۵۰ کتاب و مقاله دارد که ۲۴۰ مورد آن از آنها حفظ شده‌اند،  از این میان ۱۵۰ کتاب در مورد فلسفه و ۴۰ کتاب نیز در مورد علم پزشکی است. کتاب‌ شفا به‌عنوان دایرة‌المعارف علم و فلسفه و همچنین کتاب قانون به‌عنوان دایرةالمعارف علم پزشکی از یادگارهای ارزشمند این دانشمند بزرگ هستند.

کتاب قانون به‌عنوان مرجعی آموزشی در بسیاری از دانشگاه‌های پزشکی جهان شناخته می شود که تا سال ۱۶۵۰ میلادی در بسیاری از دانشگاه های معتبر جهان تدریس می‌شده است.

ابن سینا علاوه بر فلسفه و پزشکی در علوم بسیار متنوع دیگر از جمله نجوم، شیمی، جغرافیا، زمین‌شناسی، روانشناسی، الهیات، منطق، ریاضیات، فیزیک و حتی ادبیات و شعر نیز مقالاتی نوشته است. 

این دانشمند در سنین کودکی علاقه‌ خود به علوم مختلف را نشان داد و با مطالعه‌ منابع مختلف، ریاضیات هندی و علوم اسلامی مانند فقه را نیز آموخت. کتاب‌های اصول اقلیدس، مقدمه‌ پورفیری و المجسطی نوشته‌ بطلمیوس از آثاری هستند که ابن سینا در کودکی و تحت تعلیم اساتید مختلف مطالعه کرد.

ابن سینا در نوجوانی مباحث متافیزیک ارسطو (مابعدالطبیعه) را مطالعه کرده و سوالات زیادی در مورد این علم در ذهنش شکل گرفت، او پس از خواندن نظریات فارابی در مورد این کتاب، پاسخ بسیاری از سوال‌های خود را پیدا کرد. پس از آن او به مطالعه‌ فلسفه علاقه‌مند شده و با مطالعه‌ بیشتر، سوالاتش نیز بیشتر شد.

پس از فوت پدر؛ بوعلی به خاطر حافظه قوی و نبوغ خود متصدی شغل پدر شد و در طب نیز مهارت فراوانی به دست آورد ، اما پس از مدتی به خاطر نابسامانی اوضاع سیاسی، از بخارا عازم گرگانج شد.او در این شهر، نزد خوارزم شاه علی ابن مامون و وزیرش ابوالحسین احمدبن محمد سهیلی که از اندیشمندان حمایت می کردند، رفت.

در این زمان با حمله محمود غزنوی به خوارزم و تسلط او بر این سرزمین، از دانشمندان آن دیار خواسته شد که به غزنین و به خدمت سلطان محمود بروند. ابن سینا این دعوت را نپذیرفت و ناچار شد از خوارزم خارج شود.

او به جرجان(گرگان امروزی) رفت و نوشتن کتاب «قانون» را در این شهر آغاز کرد. ابوعلی سینا از گرگان به ری و سپس به قزوین و از آنجا به همدان آمد و ۹ سال در این شهر اقامت داشت.

در آنجا مورد توجه شمس الدوله دیلمی قرار گرفت و به مقام وزارت منصوب شد و همزمان با رسیدگی به امور سیاسی، به نوشتن کتاب «شفا» نیز همت گماشت. پس از مرگ شمس الدوله، پسرش  سماالدوله به جای او نشست و از ابوعلی سینا خواست وزارت را قبول کند، اما وقتی با پاسخ منفی شیخ روبرو شد، چهار ماه او را زندانی کرد.

ابن سینا در زندان رساله ای به نام «حی بن یقظان» در رابطه با عرفان، کتابی به نام «قولنج» در زمینه پزشکی و چند رساله دیگر را به رشته تحریر درآورد.

پس از رهایی از زندان، مخفیانه همراه شاگردش، ابوعبید جوزجانی و برادرش به اصفهان رفت.در آن دیار وقتی که با استقبال گرم «علاءالدوله کاکویه» فرمانروای اصفهان رو به رو شد، تصمیم گرفت در آن شهر بماند.

وی کتاب های ناتمام خود را در آن شهر به پایان رساند و کتاب های تازه ای در زمینه فلسفه، ریاضی و موسیقی نوشت.

ابن سینا در فلسفه یونانی هم تبحر خاصی داشت زیرا فلسفه ارسطو را با آرای مفسران اسکندرانی و فلسفه نو افلاطونی تلفیق کرد و با نبوغ خاص خود آنها را با نظر یکتا پرستی اسلام تطبیق داده و به این طریق، در فلسفه مشایی مباحثی آورد که در اصل یونانی آن سابقه نداشت.

از ابن سینا آثار فراوانی به جای مانده که از میان آنها می توان به قانون، شفا، المختصرالاوسط، المبدا و المعاد، الهدایه، الادویة القلبیه، نجات، بعض الحکمة المشرقیه، الحاصل و المحصول، دانشنامه علایی و اشارات اشاره کرد.

با آغاز نهضت ترجمه در قرن ۱۲ میلادی، کتاب قانون ابن سینا به زبان های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی ترجمه شد که تا حدود دو قرن پیش در دانشگاه های بزرگ دنیا به عنوان مرجع مورد استفاده پزشکان بوده و به بیشتر زبان های دنیا ترجمه شده‌است.

با حمله مسعود پسر سلطان محمود غزنوی به اصفهان و اشغال این شهر، علاء الدوله با سپاهیان ‏خود از اصفهان خارج و به سمت همدان حرکت کرد در این سفر ابوعلی سینا نیز به همراه او بود که وی در راه به بیماری سختی مبتلا شد.

ابوعلی سینا بدنبال این بیماری، در هشتم آبان ۴۱۵ هجری خورشیدی برابر با اول رمضان سال ۴۲۸ هجری قمری در حالی که ۵۸ ساله داشت، دارفانی را وداع گفت و در شهر همدان به خاک سپرده شد، اما یاد و خاطره وی تا ابد در خاطره مردمان این دیار نقش بسته است.